Decyzja o zawarciu małżeństwa to jeden z najpiękniejszych i najbardziej doniosłych momentów w życiu. Niesie ona ze sobą nie tylko konsekwencje osobiste, ale również głębokie skutki w sferze majątkowej. W polskim porządku prawnym moment ten tworzy między małżonkami tzw. ustawową wspólność majątkową. Coraz więcej par, z pełną świadomością i w poczuciu wzajemnej odpowiedzialności, decyduje się jednak na inne uregulowanie tych kwestii, zawierając małżeńską umowę majątkową, potocznie zwaną intercyzą.
Wbrew przestarzałym stereotypom, intercyza nie jest przejawem braku zaufania. Wręcz przeciwnie – jest to dowód dojrzałości, przezorności i partnerskiego podejścia do wspólnego życia. To narzędzie, które pozwala na świadome i transparentne zarządzanie finansami, zabezpieczenie majątku na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń i zapewnienie obu stronom poczucia bezpieczeństwa. W Kancelarii Notarialnej na warszawskim Żoliborzu rozumiemy, że rozmowa o finansach to ważny element budowania trwałej relacji, dlatego pragniemy Państwu przybliżyć wszystkie aspekty tej niezwykle istotnej czynności notarialnej.
Ustawowa wspólność majątkowa – czyli co prawo stanowi w standardzie
Z chwilą zawarcia małżeństwa, o ile małżonkowie nie postanowią inaczej, z mocy prawa powstaje między nimi ustrój ustawowej wspólności majątkowej. W ogromnym uproszczeniu oznacza to, że od tego momentu wszystko, czego dorobią się w trakcie trwania małżeństwa, staje się ich wspólną, niepodzielną własnością.
W skład majątku wspólnego wchodzą przede wszystkim:
- Wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
- Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. czynsz z najmu mieszkania nabytego przed ślubem).
- Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego.
Równocześnie każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty, do którego należą m.in.:
- Dobra nabyte przed zawarciem małżeństwa.
- Przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej).
- Prawa niezbywalne (np. prawo do alimentów).
- Nagrody za osobiste osiągnięcia.
Warto pamiętać, że wspólność majątkowa oznacza również, co do zasady, wspólną odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte w trakcie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Małżeńskie umowy majątkowe – czyli jak można zmienić reguły gry
Małżonkowie (lub osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński) mają pełne prawo do odmiennego ukształtowania swoich stosunków majątkowych. Służą do tego właśnie małżeńskie umowy majątkowe, które dla swojej ważności bezwzględnie wymagają formy aktu notarialnego. Można je zawrzeć zarówno przed ślubem (wówczas umowa zaczyna obowiązywać z chwilą zawarcia małżeństwa), jak i w dowolnym momencie w trakcie jego trwania.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka rodzajów takich umów:
1. Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową (najpopularniejsza intercyza)
To najczęściej wybierany rodzaj umowy majątkowej. Jej istota jest prosta: nie powstaje majątek wspólny. Każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty w trakcie jej trwania. Każdy samodzielnie zarządza swoim majątkiem i swoimi dochodami.
Główne korzyści:
- Ochrona przed długami małżonka: To najważniejszy powód, dla którego pary decydują się na intercyzę, zwłaszcza gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą. W przypadku problemów finansowych i długów firmy, wierzyciele nie mogą prowadzić egzekucji z majątku drugiego małżonka.
- Pełna autonomia finansowa: Każdy z małżonków ma pełną swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem bez potrzeby uzyskiwania zgody drugiego.
- Uproszczenie ewentualnego podziału majątku: W przypadku rozwodu lub separacji nie ma potrzeby przeprowadzania skomplikowanego i często konfliktogennego postępowania o podział majątku wspólnego, ponieważ taki majątek po prostu nie istnieje.
Przykład: Pani Anna jest architektem i prowadzi własną, jednoosobową działalność gospodarczą. Pan Marek jest nauczycielem zatrudnionym w szkole. Przed ślubem zawierają umowę rozdzielności majątkowej. Dzięki temu, w przypadku ewentualnych trudności finansowych firmy Pani Anny i powstania zadłużenia, majątek Pana Marka (jego wynagrodzenie, oszczędności) jest w pełni bezpieczny.
2. Umowa rozszerzająca wspólność majątkową
Umowa ta pozwala na włączenie do majątku wspólnego składników, które zgodnie z ustawą należałyby do majątków osobistych małżonków. Najczęściej dotyczy to nieruchomości lub innych cennych przedmiotów nabytych przez jednego z nich jeszcze przed ślubem.
Przykład: Pan Jan przed ślubem odziedziczył po rodzicach mieszkanie. Po ślubie, chcąc w pełni zabezpieczyć swoją żonę, Panią Zofię, i traktować ją jako współwłaścicielkę, zawierają umowę rozszerzającą wspólność, na mocy której mieszkanie to staje się ich majątkiem wspólnym.
3. Umowa ograniczająca wspólność majątkową
Działa w sposób odwrotny do poprzedniej. Małżonkowie mogą postanowić, że określone składniki majątkowe, które normalnie weszłyby do majątku wspólnego, zostaną z niego wyłączone i wejdą do majątku osobistego jednego z nich.
Przykład: Pani Ewa jest cenioną artystką. Wraz z mężem, Panem Piotrem, zawierają umowę, na mocy której prawa autorskie do jej przyszłych dzieł oraz dochody z ich sprzedaży będą stanowiły wyłącznie jej majątek osobisty, podczas gdy pozostałe dochody (np. z etatu Pana Piotra) będą wchodziły do majątku wspólnego.
4. Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków
To najbardziej złożony, hybrydowy model, łączący w sobie cechy rozdzielności i wspólności. W trakcie trwania małżeństwa funkcjonuje on jak pełna rozdzielność majątkowa. Każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem i odpowiada za swoje długi.
Jego wyjątkowość ujawnia się jednak z chwilą ustania ustroju (np. w wyniku rozwodu). Wówczas małżonek, którego dorobek (czyli wzrost wartości majątku) w trakcie trwania umowy był mniejszy, może żądać od drugiego małżonka wyrównania poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa.
Jest to rozwiązanie często wybierane w sytuacji, gdy jeden z małżonków rezygnuje z kariery zawodowej, aby poświęcić się wychowaniu dzieci i prowadzeniu domu, podczas gdy drugi w tym czasie intensywnie rozwija swoją działalność i pomnaża majątek.
Przykład: Pan Tomasz zakłada i rozwija firmę technologiczną, co wiąże się z dużym ryzykiem, ale i potencjalnie wysokimi dochodami. Jego żona, Pani Barbara, rezygnuje z pracy, by zająć się domem i dziećmi. Dzięki intercyzie z wyrównaniem dorobków, na co dzień majątek Pana Tomasza jest chroniony przed wierzycielami, a majątek Pani Barbary jest bezpieczny. W przypadku rozwodu, Pani Barbara będzie miała jednak prawo do połowy przyrostu wartości majątku męża, co jest sprawiedliwym uznaniem jej wkładu w dobrobyt rodziny.
Dokumenty potrzebne do dokonania rozdzielności majątkowej
Przed przyjściem do notariusza konieczne jest skompletowanie dokumentów niezbędnych do realizacji planowanej czynności. Najlepiej jeszcze przed wizytą warto wysłać wszystkie potrzebne informacje i kopie (skany) dokumentów, ale w dniu podpisywania aktu notarialnego należy przedłożyć notariuszowi oryginały.
Lista wymaganych dokumentów może się różnić w zależności od specyfiki konkretnej sprawy. Podstawowy katalog wygląda następująco:
- przed zawarciem związku małżeńskiego – informacja o dniu zawarcia związku małżeńskiego, w którym urzędzie stanu cywilnego zostanie zawarty związek małżeński
- po zawarciu związku małżeńskiego – odpis skrócony aktu małżeństwa (papierowy/elektroniczny).
W przypadku chęci podziału majątku wspólnego, po zawartej intercyzie, dokumenty są zależne od przedmiotu podziału majątku wspólnego i w tym zakresie zapraszam do kontaktu.
Intercyza u notariusza – koszty w roku 2025
Podstawą prawną dla mojego wynagrodzenia jest rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, które określa maksymalne stawki taksy notarialnej. To ważna informacja, ponieważ wskazane kwoty stanowią górną, nieprzekraczalną granicę. Ostateczny koszt mojej usługi jest zawsze ustalany indywidualnie, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy oraz wymaganego nakładu pracy.
Taksa notarialna
Wynagrodzenie notariusza (taksa notarialna) za sporządzenie standardowej umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową jest stałe i jego maksymalna stawka wynosi 400 zł (+ 23% podatku VAT).
Jeśli w efekcie ustanowienia rozdzielności majątkowej dojdzie do konieczności ujawnienia zmiany stanu prawnego w księdze wieczystej, notariusz pobiera dodatkowo wynagrodzenie w kwocie 200 zł oraz opłatę sądową w kwocie 150 zł, plus oczywiście podatek VAT w wysokości 23%.
Do tego należy doliczyć koszt wypisów aktu notarialnego po 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę, co zwykle daje kilkadziesiąt złotych.
Zawarcie intercyzy to decyzja, która świadczy o przezorności i wzajemnym szacunku. To akt, który pozwala budować wspólną przyszłość na jasnych i przejrzystych zasadach. Serdecznie zapraszam do mojej Kancelarii Notarialnej w Warszawie, aby w atmosferze pełnego zaufania i dyskrecji omówić najlepsze dla Państwa rozwiązania.